NEWSLETTER INSTYTUTU LITERACKIEGO
I FUNDACJI KULTURY PARYSKIEJ LISTOPAD 2025
25. ROCZNICA ŚMIERCI TYMONA TERLECKIEGO 6 listopada minęło ćwierć wieku od śmierci Tymona Terleckiego.
Publikował w „Kulturze” od pierwszego numeru, pisał recenzje i eseje poświęcone teatrom i dramatom, równie często opisując zarówno bieżące sytuacje krajowe, jak i publikując wnikliwe uwagi o historii teatru.
Przetłumaczył m.in. „Ciemność w południe” Arthura Koestlera, („Kultura” 16-17/1949).
Był laureatem Nagrody Literackiej Kultury im. Zygmunta Hertza (za 1995 r.) Przez wiele lat korespondował z Redaktorem. Zbiór ich listów z lat 1944 - 1989, pod redakcją Violetty Wejs-Milewskiej, ukazał się nakładem Uniwersytetu w Białymstoku w 2023 r.
60. ROCZNICA ŚMIERCI JANA BIELATOWICZA
27 listopada minie 60 lat od śmierci Jana Bielatowicza, jednej z najbarwniejszych postaci powojennej emirgacji. W Instytucie Literackim wydał trzy książki, w okresie rzymskim Brygadę Karpacką (1947) i Passeggiatę - szkice włoskie (1947), oraz Gaude Mater Polonia - gawęda (1964). Jerzy Giedroyc tak go wspominał w „Autobiografii na cztery ręce”: Jan Bielatowicz, postać bardzo specjalna. Był to mój kolega z Brygady Karpackiej, ciekawy poeta, należący do przyzwoitych endeków. Był wielkim patriotą Brygady Karpackiej: to on napisał artykuł "Libia i Cassino", za który wespół z Józefem Poniatowskim zostaliśmy ukarani aresztem domowym. Bielatowicz siedział w oddziale. Nie chciał wychodzić z linii, choć miał różne propozycje; uważał, że powinien być wyłącznie żołnierzem. Mogłem więc wykorzystywać go tylko częściowo, zamawiając u niego książki albo organizując mu – jak innym pisarzom – konferencje prasowe, co pozwalało ściągać go do Neapolu czy do Rzymu na trzy-cztery dni odpoczynku. Po wojnie Bielatowicz wyjechał z wojskiem do Anglii i tam się zdemobilizował. W Londynie objął redakcję „Życia”, pisma katolickiego, które później upadło; została tylko „Gazeta Niedzielna”. Zrobił też kilka opracowań. Widywaliśmy się dosyć często podczas moich wizyt w Londynie oraz tu, gdyż był u nas parokrotnie. Jego stosunki z Gustawem [Herlingiem-Grudzińskim] i ze mną były cały czas bardzo sympatyczne.
GIEDROYCIOWIE. LISTY Z DOMU 1949-1974
W ćwierć wieku od śmierci Jerzego Giedroycia założone przezeń w 1999 roku Stowarzyszenie Instytut Literacki we współpracy z Fundacją Kultury Paryskiej postanowiły opublikować rzecz nieoczywistą i jakże odmienną od tego, do czego Czytelnicy zapewne przywykli. W odróżnieniu od kilkudziesięciu już wydanych dotąd tomów korespondencji Redaktora prezentowany zbiór nie stanie się kanonicznym źródłem do dziejów najnowszych polskiej kultury, nic też niemal nie znajdziemy tu na temat Instytutu Literackiego czy redaktorskiej, wydawniczej i politycznej działalności Giedroycia. Jest on milczącym uczestnikiem tej rozmowy – choć znany był z pisania listów przez kalkę i starannego przechowywania ich przez dekady, w tym wypadku nie zachował się ani jeden jego list. Publikujemy tylko listy skierowane do Jerzego i Henryka Giedroyciów i słane znad Wisły.
Autorzy publikowanych w tym zbiorze listów to nie współpracownicy „Kultury”, luminarze świata kultury czy nauki, ale głęboko nieszczęśliwe w peerelowskiej szarzyźnie, bezdzietne małżeństwo spod Warszawy i gromadka mieszkających w stolicy starszych pań dorabiających sobie krawiectwem. Brat Zygmunt z żoną Barbarą i ciotki, z domu Starzyckie. Najbliższa – i jedyna – rodzina Jerzego i Henryka Giedroyciów.
Korespondencję opracował Marek Żebrowski - autor m.in. tomu Jerzy Giedroyć. Życie przed Kulturą (2012), książki opisującej przedwojenne i wojenne losy Redaktora.
Tom Giedroyciowie. Listy z domu 1949-1974 udostępniamy w naszej Biblioteczce, w wersjach pdf i epub na czytniki e-booków.
*** Publikacja powstała w ramach Konkursu Senat-Polonia 2025 dotyczącego opieki nad Polonią i Polakami za granicą i Kancelarii Senatu RP .
NOWE KSIĄŻKI
Przypominamy, że wspólnym nakładem Instytutu Europy Środkowej w Lublinie i Instytutu Literackiego ukazało się rocznicowe wznowienie Autobiografii na cztery ręce Jerzego Giedroycia.
Promocja tomu odbyła się 4 listopada w Bibliotece Narodowej w Warszawie. O pracy nad książką opowiadali Krzysztof Pomian i Piotr Kłoczowski, Redaktora wspominał Adam Michnik, dyskusję prowadził Andrzej S. Kowalczyk.
***
Ponadto nakładem IEŚ ukazały się: Jakby w cieniu i ciszy.Białoruś na łamach paryskiej Kultury w opracowanu Tadeusza Sucharskiego, oraz Daniela BeauvoisPodwójne poddaństwo i problem ziemi w Ukrainie 1793-1920.
Spotkanie z Danielem Beauvois odbyło się 7 listopada w Muzeum Narodowym w Lublinie, w dyskusji brali udział Mykoła Riabczuk - honorowy prezes ukraińskiego PEN Clubu oraz Mirosław Filipowicz szef IEŚ.
Wszyscy zainteresowani książkami wydanymi przez IEŚ proszeni są o kontakt z biurem Instytutu Europy Środkowej w Lublinie: biuro@ies.lublin.pl ***
Nakładem Pracowni Badań nad Instytutem Literackim w Paryżu UMCS w serii W kręgu paryskiej ‘Kultury” ukazały się kolejne tomy: Sztuka w paryskiej „Kulturze” w wyborze i opracowaniu Elżbiety Matyaszewskiej. (tom XXXV).
oraz Grażyny Pomian.Komuniści i emigranci.(tom XXXIV).
***
Nakładem Znaku ukazały się wznowienia: tomu Haiku w tłumaczeniu Czesława Miłosza, oraz Traktatu poetyckiego jego autorstwa. Penguin Books wydało po angielsku Ocalenie(Rescue), pierwszy powojenny tom wierszy Czesława Miłosza, Wydawnictwo Słowo / obraz terytoria wydało jego tom Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada.
*** Wydawnictwo Literackie wydało siedem esejów o malarstwie i architekturze Sześć medalionów i Srebrna Szkatułka autorstwa Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Tom opatrzył przedmową Jarosław Mikołajewski.
***
Nakładem wydawnictwa Universitas ukazała się praca autorstwa Aleksandry NarógCiało, afekt, Argentyna. Wokół „Pamiętnika z okresu dojrzewania” Witolda Gombrowicza.
*** Instytut Książki wydał tom Tadeusza SucharskiegoCo warte jest nazwania dziedzictwem?
Ta swoista monografia zagadnień, którymi interesowała się polska literatura na obczyźnie po drugiej wojnie światowej. Tom odpowiada na potrzeby czytelników zainteresowanych literaturą emigracyjną, chcących sięgnąć do źródeł refleksji nad tym, co znaczy polskość w najtrudniejszych sytuacjach dziejowych i wobec innych narodów. *** Wydawnictwo UMCS wydało pracę zbiorową Polska myśl polityczna na emigracji (1939-1990) autorami są badacze z wielu ośrodków akademickich w Polsce, zajmujący się działalnością polskiej emigracji politycznej po 1939 roku.
***
Nakładem Podkarpackiego Instytutu Książki i Marketingu ukazał się tom Poezji Józefa Wittlina.
W PORTALU
Udostępniliśmy tekst Moniki SędłakWspomnienie o Zygmuncie Hertzu, 5 października minęła 46. rocznica jego śmierci. Polecamy też wiele przyczynków, które ukazały się ostatnio w zakładce Tematy.
W zakładce Archiwalia na nowo pojawiły się kolejne, odczytane i opracowane agendy braci Giedroyciów.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1949 - To niełatwy czas dla Jerzego Giedroycia. W agendzie 1949 często pojawiają się słupki obliczeń, listy wydatków, kwoty długu. A między nimi informacje o akcjach: np. o koncertach pianisty Witolda Małcużyńskiego, który dochód z nich przekazał na rzecz Instytutu Literackiego.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1950 - Jednym z ważnych wydarzeń był w owym roku czerwcowy Kongres Wolności Kultury w Berlinie. Byli na nim Jerzy Giedroyc i Józef Czapski. Artykuły poświęcone temu wydarzeniu ukazały się potem w kolejnych numerach „Kultury”.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1951 - To rok, w którym Czesław Miłosz podjął ważną decyzję: został emigrantem politycznym i zamieszkał w siedzibie Instytutu Literackiego w Maisons-Laffitte. Stąd też i na kartach Agendy Jerzego Giedroycia z roku 1951 jego nazwisko pojawia się wielokrotnie,
- Agenda Henryka Giedroycia z 1951 - Autor mieszka nadal w Londynie; wyczekiwane urlopy spędza u brata, w Maisons Laffitte. „Miłosz czyta rozdział ze swej książki – ciekawe” - notuje podczas jednego z pobytów pod Paryżem.
WYSTAWA W LUBLINIE Do końca roku, w Muzeum Józefa Czechowicza można oglądać wystawę Oddech Wolności. „Kultura” paryska w Lublinie. Związki lubelskiego środowiska naukowego i wydawniczego z „Kulturą” sięgają początku lat 80. XX wieku. Na ekspozycji można zobaczyć rzadkie wydania książek drukowanych w podziemiu, rękopisy oraz maszynopisy Jerzego Giedroycia, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Andrzeja Wajdy, obrazy Józefa Czapskiego. Więcej o wystawie TUTAJ
IX. EDYCJA KONKURSU IM. WOJCIECHA SIKORY
Trwa IX. edycja Konkursu Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura i Fundacji Kultury Paryskiej im. Wojciecha Sikory na najlepsze prace doktorskie i magisterskie, związane tematycznie z historią i dorobkiem Instytutu Literackiego w Paryżu.
Autorów prac magisterskich i doktorskich bardzo zachęcamy do wzięcia udziału, opiekunów naukowych i wszystkich, którym leży na sercu rozwój badań nad historią Instytutu Literackiego, prosimy o reklamowanie konkursu. Prace obronione w latach 2024-2025 należy nadesłać do końca roku. Regulamin konkursu jest tutaj: REGULAMIN
Fundacja Kultury Paryskiej uzyskała dofinansowanie z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kwocie 425 000,00 zł na realizację zadania publicznego pn. Opracowanie dokumentacji modernizacji budynku Biblioteki Instytutu Literackiego „Kultura” w Maisons-Laffitte.
Projekt finansowany jest w ramach Konkursu Infrastruktura Polonijna 2025.
Całkowita wartość projektu: 425 000,00 zł
Całkowita kwota dofinansowania: 425 000,00 zł
Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura uzyskało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu rządowego Wspieranie Archiwów, Bibliotek i Muzeów poza Krajem 2025 na zadanie pn. Opieka i popularyzacja zbiorów Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte - kontynuacja.
W ramach zadania realizowane będą m.in: działania z zakresu konserwacji i zabezpieczenia zbiorów, digitalizacji, prace wydawnicze oraz udostępniania zbiorów w portalu www.kulturaparyska.com.
Całkowita wartość projektu: 703 820,00 zł
Całkowita kwota dofinansowania: 703 820,00 zł
Fundacja Kultury Paryskiej uzyskała dofinansowanie z Kancelarii Senatu RPw kwocie 190 000,00 zł na realizację zadania publicznego pn. Instytut Literacki w Paryżu: wybrane działania programowe w 2025 r.
Projekt finansowany jest w ramach Konkursu Senat-Polonia 2025 dotyczącego opieki nad Polonią i Polakami za granicą i obejmie m.in. działania wydawnicze, digitalizację, tłumaczenia oraz działania promocyjno-informacyjne.
Całkowita wartość projektu: 223 650,00zł
Całkowita kwota dofinansowania: 190 000,00 zł
JAK DOJECHAĆ
W Maisons-Laffitte zatrzymują się pociągi linii RER A (np. z Châtelet–Les Halles) i linii L (z dworca Saint-Lazare). Rozkłady jazdy oraz aktualną sytuację (remonty, awarie, strajki) można sprawdzić na stronie ratp.fr.
Ze stacji do domu Instytutu można podjechać autobusem linii 6 lub 2 (trzeba wysiąść na przystanku Rue de Romilly). Z dworca idzie się ok.15-20 min. Adres: 91 av. de Poissy, Le Mesnil-le-Roi. Tel. +33 1 30 71 72 49.
Dom można zwiedzać codziennie (prócz weekendów) w g.10.30 -12.30 i od 14-17. koniecznie po wcześniejszym umówieniu wizyty.
WSPIERAJ KULTURĘ!
Nieustająco przypominamy, że poprzez stronę główną naszego portalu, za pomocą klawisza Wpłać na „Kulturę” można zasilić budżet Fundacji Kultury Paryskiej.
Mechanizm Przelewy 24 jest prosty w obsłudze, wpłat można dokonywać przelewem, Blikiem lub kartami płatniczymi.
Apelujemy o datki, które zostaną przeznaczone na opiekę i rozwój naszego archiwum. Regulamin przekazywania i przyjmowania darowizn przez Fundację Kultury Paryskiej
KONTO FUNDACJI KULTURY PARYSKIEJ I ADRES
mBank: 52114020040000360279150389
adres siedziby: FUNDACJA KULTURY PARYSKIEJ
ul. Henryka Siemiradzkiego 21/1
31-137 Kraków
W razie pytań prosimy o kontakt: kultura@kultura.fr
RODO
Fundacja Kultury Paryskiej jest administratorem Państwa danych osobowych wykorzystywanych w celu przesyłania niniejszego newslettera.
Pełna informacja RODO znajduje się na kulturaparyska.com, w zakładkach: Regulamin Polityka bezpieczeństwa Klauzula informacyjna dla Użytkownika
6 listopada minęło ćwierć wieku od śmierci 
***
